Değerli okuyucular; otizmli çocuklar bir çok beceriyi ve konuyu öğrenebilmelerine rağmen bir başka kişi komut vermedikçe, onu bir şekilde yönlendirmedikçe öğrendikleri beceriyi yerine getirememektedirler.

Örneğin 'ayakkabı bağcığı bağlama' becerisini öğrenen bir çocuk ayakkabısının bağcığı çözüldüğünde, başka bir insandan 'ayakkabı bağcıklarını bağla' vb. bir yönerge almadan bağcıklarını bağlamamaktadır.

 Çocuk bağcığını bağla yönergesiyle bu beceriyi yerine getirir hale gelmiştir ancak bu sözel ipucu olmadan beceriyi yerine getirmemektedir. Yani uyaran kontrolü bu sözel ipucundan etkinlikle ilgili uyaran olan ayakabı bağcığının çözülmesi uyaranına transfer olmamaktadır.

Yine otizmli çocukların büyük bir kısmının seçim yapma, bağımsız olarak hareket etme, boş zamanlarını değerlendirme vb. konularında büyük bir sıkıntıya düştükleri gözlenmektedir.

İşte Princeton Çocuk Gelişim Enstitüsü uzmanları yıllarca süren araştırmalar sonucunda bu sorunlara çözüm bulmak amacıyla Aktivite programını-etkinlik çizelgelerini geliştirmişlerdir.

Etkinlik çizelgesi: otizmli öğrencinin bir çok etkinliği peş peşe, yetişkinden ipucu almadan gerçekleştirmesini sağlayan resim ya da sözcük setidir.

Çok farklı şekillerde hazırlanabilir. 3 telli klasör başlangıç için iyi bir seçimdir.

İlk olarak ödüllerden de çalışmaya başlanabilir.

 Bu sistemde ;

Çocuklar, etkinlik çizelgesini açmayı, ilk sayfayı çevirmeyi, fotoğrafı işaret etmeyi, resimde belirtilen materyali almayı, etkinliğini tamamlamayı, materyali yerine koymayı ve çizelgeye geri dönmeyi öğrenirler. Çocuklar çizelge izlemede ustalaştığında ve okuma becerisini geliştirdiğinde, fotoğraflı ipucu yerine yazılı ipuçlarına tepki vermeyi öğrenirler. Örneğin, çocuk sayfayı çevirir, ipucunu işaret parmağıyla gösterir, ipucunu okur ve yemek odasına gidip masayı hazırlar; masayı hazırladığında etkinlik çizelgesine geri döner.

 

Aktivite programı kullanmayı öğretmenin amacı; çocuğun öğrendiklerini bağımsız olarak kullanma becerisini kazandırmaktır.

 Önkoşul beceriler:Çocukların etkinlik çizelgelerini kullanmaya başlamadan önce bir resmi arka fondan ayırt edebilmek veya aynı nesneleri eşleştirmek gibi bazı temel beceriler edinmiş olması gereklidir.

Aktivite seçmek:

Çocuklar ilk programlarındaki bazı aktivitelere aşinaysalar ya da bunlar zaten yapabildikleri şeylerse, program takip etme becerisini daha kolay öğrenirler. Ayrıca ilk programı kısa tutmak daha yararlı olacaktır; başlangıç için beş ya da altı aktivite yeterlidir. Yaşa uygun aktiviteler seçmek de önemlidir; böylece çocuğunuz programı bağımsız bir şekilde takip ederken becerikli ve hakim hissedecektir. Ayrıca bitişi belli olan aktiviteler seçmelisiniz ki, çocuğunuz her görevin tamamlandığı ve bir sonrakine geçmesi gerektiğini bilsin. Anaokulundaki bir çocuğun resimli ilk programı yap-boz, lego oynama, havaya zıplatılmayı isteme, küpleri deliklerinden kutusuna atma ve sevilen bir yiyeceğin yenmesinden oluşabilir. Altı-yedi yaşındakiler için olan program ise bir kağıda sırayla düz çizgiler çizme, harfleri mıknatıslı panoya sırasıyla dizme, gidıklanmayı isteme, bir oyuncakla oynama ve sevdiği bir yiyeceği yeme gibi çalışma ve aktivitelerle hazırlanabilir.

İlk program çocuğun sevdiği bir oyuncak ya da yiyecekle sona ermelidir; bu yiyecek ya da oyuncağı başka zamanlarda vermeyin.

Aktivite belirledikten sonra, çocuğun bunlara kolaylıkla nasıl ulaşabileceğini ve yerlerine geri nasıl yerleştireceğini düşünün. Plastik sepetler veya ayakkabı kutuları malzemeleri yerleştirmek için uygundur, böylece çocuğunuzun onları taşırken düşürme ihtimali azalır. Bu tür kutular küçük parçaların kaybolmasını engellediği gibi malzemeleri yerine götürürken de kolaylık sağlayacaktır.

Üç telli klasörler bu çalışmalar için uygun sayılır çünkü açıldıkları zaman düz dururlar ve böylece çocuğunuz açtığı sayfayı kaybetmez. Tüm sayfalar aynı olmalıdır, böylece farklı renkteki sayfalar ve diğer uyaranlar çocuğunuzun dikkatini-resme olan ilgisini dağıtmaz. Her resmi plastik şeffaf zarflara koyun ve sayfalara yerleştireceğiniz çift taraflı yapışkanlı banta tutturun. Bu resimlerin sırasını değiştirmenizde ve resimleri yenilemenizde size kolaylık sağlayacaktır.

 

Nasıl bir yöntem kullanacağız:

Etkinlik çizelgesi takip etmeyi elle yönlendirme ile öğretiyoruz.Hataları önlemek için önce yoğun olarak elle rehberlikle başlanıyor ve çocuk doğru cevap vermeyi öğrendikçe rehberlik aşamalı olarak azaltılıyor. Fiziksel rehberliğin dikkatli bir biçimde azaltılmasına “ kademeli rehberlik “ deniyor. Daha sonra kesintili rehberliğe geçiliyor ve arkasından gölgeleme ve fiziksel yakınlığın azaltılması geliyor. Bu yöntemler bağımsızlığı teşvik ediyor ve otistik çocukların anında destek almaksızın aktiviteleri tamamlamasını sağlıyor.

 

Elle yönlendirmede, elimizle çocuğun elinin üzerinden tutarak, fotoğraflı ya da yazılı ipucunu işaret etmesini, materyalini almasını, etkinliğini tamamlamasını, materyalini kaldırmasını ve çizelgesine geri dönmesini öğretiriz. Elle yönlendirme daima çocuğun arkasından yapılır. Çocuk, çizelge takip etme becerisinde ustalaşmaya başladığında, yetişkin aşamalı yardım kullanarak elle yönlendirme ipucunu geri çeker. Çocuklar çizelge takip etme becerisinin basamaklarını çok az yardımla yapabilir hale geldiğinde, yetişkin uzamsal geri-çekme kullanır, yani: ilk aşamada çocuğun elinin üstüne yapılan hafif dokunuşlar, bir süre sonra, çocuğun elinden bileğine, daha sonra kolunun ön kısmına ya da dirseğine, ve sonra da omzuna ya da arkasına kayar. Ancak eğer bir hata ortaya çıkarsa, yetişkin bir önceki ipucu yöntemine geri döner,( - bu durumda aşamalı yardım-) bu ipucuna çocuk bir kaç kez doğru tepki gösterene kadar devam edilir. Uzamsal geri çekmeyi gölge olma takip eder. Bu aşamada, ipucunu sunan kişinin elleri, çocuğunun hareketlerini takip eder ancak ona dokunmaz. İlk başta, yetişkinçocuktan bir kaç santimetre uzaklıkta gölge olabilir, ancak eğer çocuğun tepkileri doğruysa, uzaklık giderek arttırılır. Yetişkin gölge olduğunda çocuk hata yapmıyor ise yakınlığı azaltma zamanı gelmiştir.Çok küçük çocuklar için bunun anlamı, yetişkin aşamalı olarak bir metre uzaklaşır, daha sonra biraz daha uzaklaşır.

 

Bazı çocuklar için ise ipucu sunan kişi etkinlik alanının öbür köşesinde, kapıda veya görünmeyecek şekilde bir yerde bekleyerek mesafeyi geri çekmesi mümkün olabilir. Kademeli olarak aşamalı yardımdan, uzamsal geri çekmeye, ondan da gölge olmaya ve mesafeyi azaltmaya giden ipucu kullanma stratejilerine ipucu sunma ve ipucunu geri çekmeyle öğretim ya da ipucunu giderek azaltmayla öğretim denir. Dikkatli bir şekilde yapılan ipucunu geri çekmeyle öğretim, çocuğun bağımsız olarak etkinlik çizelgesi izlemesini sağlar. Ancak çocuk hata yaparsa, yetişkin anında bir önceki ipucu sunma basamağına geri döner. Eğer yetişkin gölge olma aşamasındaysa ve çocuk hata yaparsa, yetişkin uzamsal geri çekme aşamasına geri döner. Eğer yetişkin uzamsal geri çekme kullanıyor ve çocuk hata yapmış ise, aşamalı yardıma geri döner. Ayrıca eğer hata, aşamalı yardım aşamasında ortaya çıkarsa, yetişkin elle yönlendirme aşamasına geri döner. Böylelikle daha fazla hatanın ortaya çıkması engellenir ve çocuğun bir sonraki tepkilerde ödül kazanma olasılığı artar.

 

Öğretmeye Hazırlanmak:

İlk eğitim çalışmasından önce, malzemelerinizi düzenleyin. Resimli aktivite programını, çalışma alanından uzak bir yere koyun ve malzemeleri çalışma alanına sırasıyla ( soldan sağa, kullanılacakları sırayla ) yerleştirin. Eğer çocuğunuzun bir masada çalışmasını istiyorsanız, malzemeler yakınında olsun. Eğer yerde oynayacaksa malzemelerle arasında yeterli bir açıklık olsun. Ayrıca bu aralığı öyle bir ayarlayın ki etkinlik çizelgesi her şekilde açıkça görülebilir durumda olsun.

Ödülleriniz elinizin altında bulunsun. Ödül olarak yiyecek kullanacaksanız küçük parçalar halinde hazırlayın ki, çocuğunuz bir sonra hareketinde bir hata yaparsa hala ödülün tadını çıkarıyor olmasın. Eğer çocuğunuz fiş sistemi kullanmayı öğrendiyse, bunları çalışma alanında çocuğa yakın bir yere koyun.

Eğer telefonun ya da kapının çalmasını engelleyebilirseniz ya da başkalarıyla konuşmayı bırakırsanız iyi olur. Ama televizyondan gelen sesten ya da başkalarının odaya girip çıkmasından rahatsız olmanıza neden yoktur. Çocuğunuz karışık bir ortamda da aktiviteleriyle ilgilenmeyi öğrenmelidir.

ÖĞRETİM:

 

1-Elle yönlendirme aşaması:

Başlama komutunu verdikten sonra(genel bir komut olmalı), çocuğunuzu aktivite programına(etkinlik çizelgesine) yönlendirmek için arkasına geçin. Kollarını yukarıdan ya da omuzlarından tutarak onu program kitabına doğru yürütün. Ellerinizi onunkilerin üzerine koyarak kitabı açmasına ve ilk resmi işaret etmesine yardım edin. Sonra onu ilgili malzemeye yönlendirin, alıp yere ya da çalışma alanına koymasına rehberlik edin. Eğer bu bildiği bir çalışmaysa sadece hataları önlemek için gerekli olan yardımı verin. Görev tamamlandığında, malzemeleri alıp yerine götürmesine rehberlik edin. Sonra çocuğu kitaba tekrar yönlendirip her aktivite için aynı yolu izleyin. Sözel komutlarınızın aktiviteyle bütünleşip çocuğunuzun bağımsızlık kazanmasını engelleyeceğini aklınızdan çıkarmayın.

 

Ödül Sistemini Programlama

Çocuklara etkinlik çizelgesi takip etmeyi öğretme, ‘Davranışa Şekil Verme’ yöntemidir. Ödüllendirilen davranışların gelecekte ortaya çıkma olasılığı yüksektir. Her çocuğun değer verdiği ödülleri belirlemek önemlidir, ve ödülleri hedef davranışlara uygun olarak sunmak gerekir. Çok küçük yaştaki çocuklara etkinlik çizelgesi izlemeyi öğretirken, ilk başta çocuğun çok sevdiği yiyecekleri ödül olarak kullanırız. Çocuk, sayfayı işaret ettiğinde, materyali aldığında, etkinliğini yaptığında, materyalini yerine kaldırdığında ve çizelgesine geri döndüğünde yetişkin arkasından çocuğa yiyecek verir. Daha sonra, çocuk doğru tepki verdiğinde yiyecekler bir bardağın içine atılabilir ve çocuk birkaç etkinliğini tamamladıktan sonra bardaktaki yiyeceklerini yiyebilir. Mümkün olduğu kadar kısa sürede, çocuklara sembol kullanımını öğretmeliyiz. İlk başta, çocuk elle yönlendirme kullanılarak bir sembol karşılığı sevdiği yiyecekten bir parça kazanmayı öğrenir.

Bunu bağımsız olarak yaptığı zaman, iki sembol ile bir parça yiyecek kazanmayı öğrenir. Çocuklar giderek daha çok kazandıklarında sembollerini yiyecek, oyuncak ve etkinlik ödülleriyle değiş tokuş yapmayı öğrenir. Sembol dönüştürmeyi etkinlik çizelgesi takip etmeyi öğretmeyle anda başlamayız. Bunun yerine sembol dönüştürmeyi farklı bir zamanda ayrık denemelerle öğretimle öğretiriz. Öğrencilerin tercih ettikleri oyuncaklar ve tercih ettikleri etkinliklerle ile sembollerini değiştirmelerini hedefleriz. Çocukların ödüllerini etkinlik çizelgelerinin içine yerleştirmek önemlidir. Örneğin bisiklete binmeyi seven bir çocuk, sayfayı çevirir, bisiklet resmini işaret eder, bisikletin olduğu alana gider ve bisiklete biner veya öğrenci, etkinlik çizelgesinde bir bilgisayar resmi ya da ‘Bilgisayar’ yazılı ipucunu görür ve bilgisayarda oynamaya gider.

BUNLARI YAPIN	BUNLARI YAPMAYIN
Malzemeleri bir rafa ya da sehpaya dizin.	İlk programı, karışık ve düzenlenmemiş bir ortamda öğretmeye çalışmayın.
Telefona ya da kapı ziline bakmamayı ayarlayın.	Odadaki diğer kişilerin ya da televizyon sesinden endişe duymayın.
Malzemeleri sırasıyla düzenleyin.	Çocukla malzemeler arasına girmeyin.
Ödüllerinizi hemen verilmek için hazır tutun.	Ödülleri başka zamanlarda kullanmayın.
Sadece bir kez başlama komutu verin.	Sosyal aktiviteler haricinde konuşmayın.
Elle rehberlik edin, gecikmeleri ve hataları önlemek için hızlı davranın.	İşaret etmeyin, jestte bulunmayın, model olmayın ve çocuğun önüne geçmeyin.
Ödülleri sık sık verin.	Çocuk geciktiğinde ya da uygunsuz davrandığında onu ödüllendirmeyin.

 

 

2-Uzamsal geri çekme(kesintili rehberlik):

Kesintili rehberlik, elle yapılan yardımların aşamalı olarak azaltılması anlamına gelir. Eğer çocuk sistemli bir şekilde programındaki resimleri işaret ediyorsa, bu noktada el üstü el yardımları bırakılmalı ve hafifçe bileklerinden tutulmaya başlanmalıdır. Eğer işaret etmeyi sürdürüyorsa kademeli olarak gerileyip dirseğe kadar çıkılır. Ve doğru yanıtlar vermeyi sürdürüyorsa işaret ettiğinde sadece omuzuna dokunulur. Bu yöntemin beceriyle kullanılması çocuğun davranışlarını dikkatle gözlemeye dayanır. İlk programı öğretirken hiç kuşkusuz çalışmanın bazı aşamalarında kademeli rehberliği bazılarında da kesintili rehberliği kullanabileceğinizi göreceksiniz. Yardımları azaltmak için çok beklerseniz çocuğun ilerleyişi yavaşlar ve bu konuda çok hızlı olmak da hatalara olanak tanıyacağından aynı şekilde öğrenmeye ket vurur.

3-Gölge olma(Gölgeleme):

Çocuğunuz omuzuna ara sıra dokunduğunuz da bile istenilen davranışı yapabiliyorsa gölgelemeye geçebilirsiniz. Gölgeleme, onun hareketlerini ellerinizle çok yakından ama dokunmadan takip etmeniz anlamına gelmektedir. Ve doğru cevaplar vermeye devam ettikçe siz de aşamalı olarak ellerinizi ondan uzaklaştırın.

4-Fiziksel yakınlığı azaltma:

Çocuğunuz programın tüm aşamalarını gölgeleme ile doğru olarak tamamladığında son aşama olan fiziksel yakınlığı azaltmaya geçilir. İlk olarak çocuktan bir karış uzaklaşılır. Bir sonraki çalışmada çocuk hala doğru yapıyorsa bir adım gerisinde durulur. Bu azaltma yapılırken de öncekiler gibi çocuğun davranışları iyi gözlenmelidir. Doğru davranışlar sürdüğü müddetçe bu mesafe kademeli olarak artırılabilir.

Hatalarla Başa Çıkma:

Hatalarla baş ederken yönteminiz şu olmalıdır: Bir önceki yardım yöntemine geri dönmek. Eğer çocuğunuz gölgeleme aşamasında hata yaparsa kesintili rehberliğe dönün. Çocuk programın hata yaptığı noktasında doğru cevaplar verene kadar önceki yöntemi uygulamaya devam edin. Ve doğru cevaplar devam ettikçe yardımları azaltmaya tekrar başlayın. Hata programın sonunda olursa, önceki yardım yöntemini bir sonraki çalışmanızda uygulayın.

Tekrarlanan hatalar çocuğun henüz yapması gerekenleri tam olarak öğrenmediğini ya da kullandığınız yardım yönteminden yararlanmayı henüz öğrenemediğini gösterir. Bu koşullar altında çeşitli alternatifler üretmelisiniz. Bunlardan biri el üstü el yöntemini tekrar kullanmaya başlamaktır.

Diğer bir yol da hata oluştuğunda program kitabını kapatmak, malzemeleri yerlerine kaldırmak ve yeni baştan başlamaktır. Ondan hata yaptığı aktiviteyi baştan alarak yenilemesini istemeyin. Çünkü bir aktiviteyi bir çok kez tekrarlamak bu görevi birden fazla sefer tamamlaması gerektiğini düşünmesine sebep olabilir.

Kullandığınız ödülleri de tekrar değerlendirmeniz gerekebilir. Bunların çocuğun gerçekten arzuladığı şeyler olup olmadığından emin olun.

Diğer bir noktada programdaki aktivitelerin gözden geçirilmesidir. Eğer sadece bir aktivitede hatalar oluyorsa bunu bir başkasıyla değiştirin.

Ardarda yapılan bir çok çalışmadan sonra çocuğunuz siz ondan sekiz on adım geride dururken %80-100 başarı gösteriyorsa ilk program başarılmış demektir. Çocuğunuz hep aynı şeyleri yapmaya devam ederse performansı düşeceğinden, bir sonraki adım için çok beklemeyin.

Yeni Aktivite Sıralamaları:

Bir programı takip edebilmeye başlamak demek belirli bir yanıt zincirini öğrenmek demek değildir. Gerçek anlamda bağımsız olabilmek için, çocuk “resim okuyucu” olmalıdır; yani program kitabında sunulan herhangi bir aktiviteyi yapmayı öğrenmelidir. Resimlerin sırasını değiştirmek ona programdaki ipuçlarına bağlı olarak davranmayı öğretecektir.

Önceki programdaki bir iki resmin sırasını değiştirin ve kullanacağı malzemeleri bu yeni sıraya uyacak şekilde yeniden düzenleyin. Ve başarılana kadar bu yeni sıralamayı öğretin.

İkinci adım resimleri her çalışma seansında yeniden düzenlemek ve resimlerin tümünün sırasını değiştirmektir. Ve son olarak, performansı kalıcı olduğunda, kullandığı malzemeleri resimlerin sırasından farklı olacak şekilde düzenleyin.

Yeni Resimler ve Aktiviteler:

Çocuk resimlerin ve malzemeleri sırası düzenli olarak değiştirildiği bir programı takip etmeyi öğrendiğinde, ilk programına yeni bir aktivite eklemenin sırası geldi demektir. Çocuğun öğrenimini kolaylaştırmak adına tanıdık veya sevilen bir aktiviteyi eklemek doğru olacaktır.

Örneğin programdaki son resim patates cipsi gösteriyorsa bu resmi ortalarda bir sayfaya yerleştirin ve farklı ama eş değerde bir ödül sunan ( meyvasuyu, havaya zıplatma veya sevdiği çizgifilm kasedini izleme ) yeni bir resmi son sayfa olarak programa ekleyin. Bu yeni aktiviteyi eklendiğinizde el üstü el rehberliğe dönmeniz gerekebilir. Çocuğunuza genişletilmiş bu programı başarması için yardımcı olurken daha önce anlattığımız yardım azaltma yöntemini izleyin. Bu yeni aktivite de başarıldığında kitaba yeni bir resim daha ekleyin. Ama son aktivitenin eğlenceli bir şeyler olarak kalması gerektiğini unutmayın. İlk örnekte olduğu gibi eklediğiniz aktivitelerin bildik şeyler olmasına dikkat edin.

Programa yeni aktiviteler eklerken çocuğunuzun kapasitesini aşmamaya özen gösterin. Bir anaokulu çocuğu yaklaşık 15 dakika süren bir program tamamlamayı öğrenirken sekiz yaşında bir çocuk için bu süre 30 dakikaya çıkabilir.

Daha Fazla Bağımsızlık:

Çocuğunuz tüm bunları yardımınız olmadan tamamlıyorsa bağımsızlığın üzerinde biraz daha fazla durulmasının zamanı gelmiş demektir. Yakınlığınızı azaltmak için daha önce anlattığımız yöntemleri kullanmaya devam edin. Bunu odadan çıkana ya da çocuğun görüş alanından uzaklaşıncaya kadar sürdürün.

Başlangıçta her 15 saniyede bir göz atın ve eğer çocuğunuz programı uygulamıyorsa bir önceki aşama olan gölgelemeye dönün. Ama performansı sürdükçe en kısa sürede yakınlığınızı azaltmaya yeniden başlayın. Programını bağımsız olarak sürdürdüğünü görürseniz, gözlem arası süreyi aşamalı olarak artırın. Ödül olarak fiş kullanıyorsanız, yakınlığınızı azalttıkça ödül verme sıklığınızı da azaltın. Her seferinde bir fiş vermektense, kontrolleriniz sırasında iki ya da üç tane verin. Son fişi programını tamamladıktan sonra verin ve fişleri özel bir aktiviteyle değiştirin.

Yeni Problemler, Bildik Çözümler:

Eğer bir önceki yardım yöntemine dönmek çocuğunuz performansındaki problemi çözmüyorsa başka çözümler deneyin. Bunlardan biri hata oluştuğunda odaya girmek ve seansın kalan kısmını elle rehberlikle sürdürmektir. Bir sonraki seansta yakınlığınızı azaltın ama başka bir hata oluştuğunda tekrar elle rehberliğe dönmeye hazır olun.

Seansın devamında elle rehberlik yöntemini kullanmak işe yaramazsa, başka bir yol deneyin. İlk hata oluştuğunda odaya girin, kitabı kapatın, malzemeleri kaldırın ve baştan başlaması için çocuğunuza rehberlik edin. Bu sırada el üstü el rehberlik kullanın. Bir sonraki çalışmada yakınlığınızı azaltma yöntemine dönün. Ama tekrar bir hata gözlerseniz kitabı kapatıp elle rehberlik kullanarak baştan başlayın.

Diğer bir çözüm yolu da, “hata bedeli” olarak adlandırılan fiş geri alma yöntemidir. Hata yaptığında bir fişini alın ve doğru yapınca geri verin. Eğer hatalar sürekli tekrarlanırsa aldığınız fişleri geri vermeyin. Ve ona fiş biriktiremezse sonunda elindekilerin özel aktiviteyle değişime yetmeyeceğini hatırlatın. Fiş alma yöntemini elle rehberliğe ek olarak da yapabilirsiniz.

Eğer bu yöntemlerin hiçbiri etkili olmazsa en başa dönün ve bu kez prompt azaltma yöntemlerini daha yavaş uygulayın. Özellikle fiziksel yakınlığınızı daha yavaş azaltmaya çalışın. Bu çok zamanınızı alacak gibi görünse de bu uğraşların çocuğunuzun tam anlamıyla bağımsızlığını kazanmasında önemli olduğunu unutmayın.

Program takip etme becerilerini öğretirken sözel komutlar ve jestler kullanmayın. Hataları önlemek için yardımlar kullanılmalıdır. Hatalarını düzeltirken ya da fişlerini alırken tepkisiz durun. Doğrular da mümkün olduğunca hızlı ödüllendirilmelidir. Çocuk programını tamamladıktan sonra özel ilgi ve sevilen bir aktivite sunun.

Yeni Programlar:

Eğer çocuğunuz yardımınız olmadan bir programı takip ediyorsa yenilerine geçin. Ama ilkini de kullanmayı bırakmayın, malzemelerin ve resimlerin yerlerini değiştirmeye devam edin. Duruma göre ilgisini artırmak için eski bir resmi çıkarıp yerine yenisini koyabilirsiniz. Zamanla ilk kitaptan çıkardığınız bu aktiviteleri ikinci bir program yapmak için kullanabilirsiniz.

Eski aktivitelerden hazırladığınız yeni programa ek olarak bambaşka bir program da hazırlayın. Çocuğunuzun program takip etme becerisi her yeni program başarıyla uygulandıkça gelişecektir. İşte bu noktada yeni programınızı aile yaşantınıza katkılar sağlayacak şekilde hazırlamayı düşünmelisiniz.

Eğer sabah saatleri çok yoğunsanız, sabahki işlerin tamamlanmasını sağlayacak yeni bir program hazırlayabilirsiniz. Örneğin program anaokulu öğrencisi olan çocuğunuzun kahvaltıdan sonra tabak ve bardağını tezgaha kaldırmasını, kitabını çantasına, ayakkabılarını da kapı girişine koymasını ve servis aracı gelene kadar legolarıyla oynamasını gösteren resimlerden oluşabilir.

Daha büyük bir çocuk içinse, sabah programı şunlardan oluşabilir: Meyvasuyunu alıp bir bardağa boşaltmak, tostuyla birlikte yiyip içmek, bulaşıklarını makineye kaldırmak, beslenme çantasını kitaplarının yanına koymak, çantasını kapının yanına götürmek ve servis gelene kadar tv izlemek.

Bazı otistik çocuklar aile rutininin bozulmasından olumsuz etkilenirler. Çocuğunuzun değişikliklerle başa çıkmasına yönelik bir program da hazırlayabilirsiniz. Örneğin program şöyle olabilir; bildik bir oyun, şapkayı ve paltoyu alma, “Hadi gidelim” deme, elinizi tutma, birlikte posta kutusuna yürüme, atıştırılacak bir şeyler için eve dönme. Bu program başarıldığında mektup kutusuna gitme bölümünü, çöpleri atma, bakkala gitme gibi aktivitelerle değiştirebilirsiniz. Amaç bu aktiviteleri ailenin programıyla birleştirebilmektir.

En başta tabii ki her yeni aktivite programının ilk programı öğretmede gösterilen çaba ve dikkati gerektirdiğini unutmayın. Ama sistemli çalışırsanız sonraki programlar daha çabuk öğrenilecektir.

Etkinlik çizelgeleri, bir saatliğine, ya da sadece okulda kullanılıp, evde kullanmadığımız bir yöntem değildir. Etkinlik çizelgeleri, çocuğun tüm gününü organize

etmek için kullanılır. Etkinlik çizelgeleri, bir çok değişik etkinlik içerdiği (ör: oyuncaklar, sözcük taklidi, banyo yapma, ve yemek yeme); günün farklı zamanlarında kullanıldığı (ör: sabahları giyinirken, rakamları öğrenirken); farklı insanlarla çalışırken (aile ve öğretmen); ve farklı ortamlarda (ör: okulda, evde, akrabaların, arkadaşların evinde) kullanıldığı zaman çok etkili olur.

Örnek Video:

etkinlik çizelgesi-activity schedules | izlesene.com

 

Yararlandığım kaynaklar:

-Doç.Dr.Binyamin BİRKAN

 

Saygılarımla

Berat ÇELİK