Aşının Önemi ve Aşı Takvimi

Aşı çocukları birçok ölümcül hastalıktan korur. Aşının ihmal edilmesi çocuğu ölüme götürebilir. Örneğin, yakın bir akrabamın çocuğu kızamık aşısı yapılmadığı için bu hastalığa yakalandı ve yaşamını yitirdi. Dünya Sağlık Örgütü kızamık aşısının her yıl yaklaşık 80 milyon kişiyi kızamıktan koruduğunu ve her yıl 4,5 milyon ölüm vakasını engellediğini tahmin etmektedir; fakat kızamık, yıllık 1,7 milyon olan çocuk ölümü vakalarının yarısından sorumludur. Oysa bu ölümler aşı ile engellenebilecek olan ölümlerdir. Çocuk ölümlerine yol açan ve aşıyla önlenebilen diğer hastalıklar şunlardır: Verem, çocuk felci, difteri, boğmaca, tetanos, kızamık, hepatit B, zatürree, menenjit vb..

Aşılanmamış çocuklarda ölümlerin yanı sıra beslenme bozukluğu ve sakatlıklar da görülmektedir.  İnsanın yaşamasını sağlayan ve insanı mikroplardan koruyan vücudun savunma sistemine "bağışıklık sistemi" adı verilir. İnsan vücudunda özgül ve özgül olmayan bağışıklık sistemlerinin olduğu belirtilir. Özgül olmayan bağışıklık sistemi vücuda giren veya girmeye çalışan bütün zararlı mikroorganizmalarla savaşır. Örneğin, mide asidi, burun kılları, derinin altındaki salgılar. Özgül bağışıklık sistemi ise, vücuda giren mikroorganizmaları tanımlar ve onlara karşı organizeli bir savunma sistemi geliştirir. Bu bağışıklık sistemi, vücuda giren mikropların yapısını tanımlar ve onları yok edebilecek çeşitli silahlar (antikor) yapar. Bu nedenle insanlar bazı hastalıkları ömründe sadece bir kere geçirir. Mikrop vücuda ilk girdiğinde, bağışıklık sistemi onu yeterince tanımlayamadığı için onunla uzun süre savaş vermektedir. Bu mikropların sonraki gelişlerinde vücut onları çok rahat yenebilmektedir. Bağışıklık sisteminin başa çıkmadığı ve yenemediği bazı hastalıklar da vardır. Örneğin kızamık hastalığına yakalanan bazı çocuklar, sorunsuz hastalığın üstesinden gelirken, bazıları zihinsel veya bedensel engelli olabilir, bazıları da yaşamını yitirebilir.  Birçok hastalığın üstesinden gelmenin en kolay ve ucuz yolu aşı olmaktır.

Aşı, uzmanlar tarafından “insan ve hayvanlarda hastalık yapabilen virüs, bakteri, mantar vb.. mikropların hastalık yapma etkilerinden arındırılarak ya da bazı mikropların salgıladığı zehirlerin etkisinin ortadan kaldırılarak sağlam kişilere verilmesi için geliştirilen biyolojik maddeler” olarak tanımlanır. Yani aşı, mikropların hastalık yapmayacak düzeyde zayıflatılmasıdır. Aşılar ilaç gibi iyileştirme etkisine sahip değildir. Aşıların en önemli etkisi, bağışıklık sisteminin hastalık yapıcı mikropları önceden tanımlayıp, onlara karşı antikorlar üretmesini ve mikropları yok etme yöntemlerini geliştirmesini sağlamaktır. Mikroplar vücuda girdiklerinde, aşı sayesinde bağışıklık sistemi tarafından yapılmış antikorların saldırısına uğrayıp yok olmaktadır.  Aşıların yararlı olabilmesi için belli zamanlarda yapılması gerekir. Bunun için aşı takvimi geliştirilmiştir. Büyüme ve gelişmenin hangi aşamasında hangi aşının yapılası gerektiği aşı takviminde belirtilmiştir.Çocukların bağışıklık sistemi, bebeklik döneminde yeterince gelişmediği için difteri, tetanos, boğmaca gibi bazı aşılar, birden fazla tekrar gerektirir. 

Aşılar çeşitli işlemlerden sonra insana verilmektedir. İçeriklerine göre dört farklı aşı vardır. Canlı aşılar, canlı mikroplardan oluşmasına karşın hastalık yapıcı etkileri yoktur. Ölü aşılar, ölü mikroplardan oluşur. Subünit aşılar, öldürülüp parçalanmış mikroplardan oluşur. Toksoid aşılar, mikropların etkisiz hale getirilmiş zehirlerinden oluşur. Bütün aşılar, vücuda girdiklerinde bağışıklık sistemini harekete geçirerek savunma stratejileri geliştirmesine yol açar; çünkü bağışıklık sistemi gerçek mikroplarla karşılaşmış gibi harekete geçer ve onlarla savaşırken deneyim kazanır. Vücut ileride gerçek mikroplarla karşılaştığında, onları bütün özellikleriyle tanıdığı ve kullanacağı savaş tekniklerini önceden bildiği için mikropları kolaylıkla yok eder ve vücuttan atar. Pnömokok aşısı, halk arasında bilinen zatürree aşısıdır. Bu aşının engellemeye çalıştığı mikroorganizma, dünyada özellikle çocuklarda görülen başlıca enfeksiyon nedenlerinden biri olarak kabul edilir.

Orta kulak iltihabı, zatürree, menenjit, sünizit, eklem ve kemik iltihabına yol açabilir. Özellikle iki yaşın altındaki çocuklar için ciddi tehlike arz eder.  Aşıların yan etkileri daha çok yüksek ateş ve aşının yapıldığı yerde ağrı ve kızarıklık olarak ortaya çıkar. Ayrıca ateş durumunda çocuk huzursuz olabilir. Bunlar genelde ek bir tedavi gerektirmeyen yan etkilerdir. Ateş düşürücülerle ve basit yöntemlerle çocuğun ateşi düşürülmektedir. Aşıdan sonra bazı çocuklarda alerji görülebilir.Dünya Sağlık Örgütünün yayınladığı bildirilere göre çocuğa aşı yapılması sırasında gözden geçirilmesi gereken durumlar şunlardır: Kanserli hastalarda,Aktif verem hastaları,Ağır derecede zatürree, böbrek yetmezliği, metabolizma hastalıkları gibi hastane tedavisi gerektirecek durumda olanlar,Kortizon tedavisi görenler,Işın tedavisi görenlerBu hastalığı olan çocuklara aşının yapılması ile ilgili kararı hastayı takip eden doktor verir. Doğumdan sonra aşı takvimi takip edilerek çocuğa gerekli aşılar yapılmalıdır.

AŞI TAKVİMİ
Doğum Hepatit B I
1. ay Hepatit B II, BCG
2. ay DTP, OPV, HIB, Pnömokok Aşısı
3. ay BCG
3–4 ay arası DTP, OPV, HIB, Pnömokok Aşısı
4–6 ay arası DTP, OPV, HIB
6. ay Hepatit B III, Pnömokok Aşısı
9. ay Kızamık aşısı
12. ay MMR, Pnömokok Aşısı
12–18 ay arası HIB
15. ay Suçiçeği aşısı
18. ay DTP, OPV, HIB
24. ay Hepatit A I
30. ay Hepatit A II
4–6 yaş arası MMR
BCG
DTP, OPV
10. yaş Difteri, tetanoz
15. yaş Tetanoz

 Kısaltmalar:BCG: (Verem) Tüberküloz AşısıHepatit B: B Tipi Sarılık AşısıDTP: Difteri, Boğmaca, TetanozOPV: Oral Polio AşısıHIB: Menenjit AşısıHepatit A: A Tipi Sarılık AşısıMMR: Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak

KAYNAK: Çetin ÖZBEY, Çocuk Eğitiminde Yapılan Hatalar, İnkılap Kitapevi, İstanbul, 2007.

IdeaSoft® | Akıllı E-Ticaret paketleri ile hazırlanmıştır.